Предыдущая страница реферата | 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11 | Следующая страница реферата

Пісьменнікі выкарыстоўваюць у сваіх творах значную колькасць стылістычна абмежаваных слоў. Гэтыя лексемы выступаюць ва ўсіх граматычных формах і значэннях. У мове беларускай мастацкай літаратуры, асабліва ў мастацкай прозе, яскрава выдзяляецца бытавая, сельскагаспадарчая і эмацыйна-экспрэсіўная народна-дыялектная лексіка2

Пранікненне ўказаных пластоў лексікі ў мову твораў беларускіх пісьменнікаў – вынік узаемадзеяння літаратурнага маўлення з дыялектным, дзе яны займаюць цэнтральнае становішча сярод іншых лексічных пластоў.3 Напрыклад, у рамане І.Пташнікава “Алімпіяда” сустракаем шмат слоў эмацыйна-экспрэсіўных, характарыстычных: Але ці пайшла б яна тады пасля вайны за такога шмэндрыка, як я?.(Алімпіяда .С.105). Замяце зімой дарогу і ён будзе чыкілдыхаць, як некалі бацька. (Там жа . С.607).

І.Пташнікаў уводзіць у мову сваіх твораў шмат бытавых назваў, характэрных для яго роднай гаворкі: галень, варыўня, аглобня і інш. Пісьменнік выкарыстоўвае мясцовыя назвы раслін: рудзік, канаторжнік, тофель і пад.: Усё ў хаце аблазіў Харбін, варыўню перавярнуў уверх дном – не знайшоў.(Алімпіяда.С.125). Зашумеў нагнуты тофель на вуліцы, трапечучы лісцем, заслала неба нізкімі хмарамі, і пайшоў снег. (Там жа).

З прыведзеных ілюстрацый відаць, што І.Пташнікаў, спорна чэрпаючы з жывой народнай мовы, не пераносіць яе ў свой твор сырую, неўзбагачаную.

1Малажай Г.М. Лінгвістычны аналіз тэксту. 2-е выд. Мн..1992. С.12.

2Абабурка М.В. Стылістычна абмежаваныя словы ў мове беларускай мастацкай літаратуры. Мн.1981.С.27-31.

3Блінава Э.Д.,Мяцельская Е.С. Беларуская дыялекталогія. 2-е выд. Мн. 1980. С.34.

4Каўрус А.А. Мова народа, мова пісьменніка.Мн.,1989. С.132.

Гісторыя беларускай літаратуры ведае імёны многіх пісьменнікаў, якія вельмі ўдала выкарыстоўвалі дыялектную лексіку ў сваіх творах. Да такіх пісьменнікаў належыць і І. Пташнікаў. Ён уводзіць у кантэкст дыялектныя словы не дзеля натуралістычнай дакладнасці, а ў пошуках найбольш эфектыўных моўных сродкаў пры стварэнні вобразаў. Такое выкарыстанне дыялектнай лексікі характэрна толькі тым пісьменнікам, каму дыялект блізка знаёмы. Дыялектызмы ў такіх пісьменнікаў выкарыстоўваюцца разнастайна і дакладна. Гэтыя пісьменнікі не капіруюць моўныя звароты з дыялектызмамі, а ўзнаўляюць моўныя сітуацыі, у якіх непазбежна ўключаюцца самыя разнастайныя дыялектызмы, якія ўяўляюць сабой не маляўнічую дэталь, а заканамерны структурны элемент мастацкай мовы твора. Пісьменнікі такога тыпу не імітуюць умоўны народны стыль, а ўзнаўляюць сапраўдную народную мову, прытым іншы раз з такой этнаграфічнай дакладнасцю, што можна тэрытарыяльна лакалізаваць мову персанажаў, а іншы раз і мову самога аўтара.1

У творах І.Пташнікава дыялектызмы выступаюць не як іншародныя ўкрапванні, а запаўняюць прабелы літаратурнай мовы, надаючы ёй пластычнасць і каларытнасць, таму што ў лексіцы народных гаворак знайшла яркае адлюстраванне шматвекавая гісторыя народа. Жывая народная мова, як сведчаць усе творы І. Пташнікава і іншых пісьменнікаў, не страціла сваёй ролі як крыніцы ўзбагачэння літаратурнай мовы нават на сучасным этапе яе развіцця.

Як адзначаў М.Лынькоў ,”назіральнасці пісьменніка можна пазай здросціць.Творы яго вызначаюцца выключнай эмацыянальнасцю. Трэба сказаць, што, акрамя добрага ведання псіхалогіі сваіх герояў, Пташнікаў тонка адчувае прыгажосць роднай прыроды і, як ніхто з іншых пісьменнікаў, можа перадаць гэту прыгажосць мастацкім словам.” Добра ведаючы беларускую мову наогул, І. Пташнікаў выкарыстоўвае ў сваіх творах у першую чаргу лексіку, агульную для ўсяго беларускага народа, характэрную

1 Оссовецкий И.А. Лексика современных русских народных говоров. М., 1982. С. 196.

для усіх ці большасці беларускіх дыялектаў. Ён імкнецца як мага выразней выкарыстаць выяўленчыя магчымасці беларускага слова і ўвесь час арыентуецца на жывую народную гаворку. Таму што, як адзначаў В.У..Вінаградаў, “мова мастацкага твора , з’яўляючыся сродкам перадачы зместу , не толькі суадносіцца, а і звязана з гэтым зместам ; састаў моўных сродкаў залежыць ад зместу і ад характару адносін да яго аўтара.”1

Праведзенае даследаванне паказвае, што І.Пташнікаў, акрамя вышэйназванай лексікі, умела выкарыстоўваў і дыялектызмы, характэрныя менавіта для Лагойшчыны, з гаворак, якія адносяцца да паўночна-заходняй зоны (гэтым і тлумачыцца тое, што семантыка большасці дыялектызмаў звяралася па “Слоўніку беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі і яе пагранічча.”). Выключнай жыццёвасцю, свежасцю і трапнасцю вызначаецца гэтая лексіка ва ўсіх творах пісьменніка. Як сцвярджаюць некаторыя вучоныя, дыялектнае слова ў літаратурных мовах з даўняй традыцыяй і стабілізаванымі нормамі выконвае пераважна экспрэсіўную функцыю – гэта сродак стылізацыі мовы мастацкай літаратуры. Адзначаецца, што узбагачэнне за кошт дыялектызмаў вядзе не да павелічэння сінаніміі ўнутры літаратурнай мовы, а да функцыянальнага размежавання і да ўскладнення сістэмы моўных адзінак .2 Але ўсё ж “усебакова раскрыць функцыі дыялектнага слова на розных этапах гісторыі літаратурнай мовы магчыма толькі пры ўмове грунтоўнага аналізу літаратурных крыніц разнастайных жанраў і канкрэтна-гістарычнага падыходу да самога паняцця “дыялектызм”.3

1Виноградов В.В. О языке художественной литературы. М.,1959.С.74.

2Скворцов Л.И. Норма. Литературный язык. Культура речи// Актуальные проблемы культуры речи. М.,1970.С.63.

3Шакун Л.М. Некаторыя заўвагі адносна дыялектызмаў у крыніцах гісторыі беларускай літаратурнай мовы .//Лінгвістычныя даследаванні. Мн.,1971.С.251.

Раздзел ІІ. Тыпы дыялектызмаў.

У раманах І. Пташнікава ўжываюцца дыялектызмы розных тыпаў: лексічныя, словаўтваральныя, граматычныя, семантычныя і фанетычныя. Разгледзім гэтыя групы.

Лексічныя дыялектызмы.

Лексічныя дыялектызмы – гэта мясцовыя словы, якія абазначаюць агульнавядомыя прадметы і паняцці.

У творах І.Пташнікава гэта перш за ўсё словы з Лагойшчыны – з мясцовасці, дзе нарадзіўся пісьменнік. Мною выяўлена больш за 200 лексічных дыялектызмаў. Сярод іх выдзяляюцца найперш бытавыя дыялектызмы (мясцовыя назвы некаторых прадметаў і з’яў), назвы сельскагаспадарчых працэсаў і эмацыйна-экспрэсіўныя дыялектызмы (словы, звязаныя з характарам чалавека, яго паводзінамі і іншымі рысамі). Сярод даследаваных дыялектызмаў яны з’яўляюцца самымі пашыранымі і ў мове герояў, і ў аўтарскай мове. Разгледзім іх па часцінах мовы.

Назоўнікі

Андрук, м. Божая кароўка.( ЛЛБ, с.173). 1

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.





Предыдущая страница реферата | 1  2  3  4  5  6  7  8  9  10  11 | Следующая страница реферата