Предыдущая страница реферата | 18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28 | Следующая страница реферата

Спрадаўна. З даўніх часоў (СПЗБ,т.4).

Калі, бразнуўшы дзверцамі і падняўшы з зямлі вераб’ёў на вуліцы, заварочваецца на загуменне і на роўнай дарозе, утаптанай спрадаўна яшчэ босымі нагамі чалавека, конямі, націскае на газ (Алімпіяда,с.272).

Спопаразку. Знянацку (Сцяшковіч).

Кабыла тады скачыла да дзвярэй, чуць не вырваўшыся з рук, і спопаразку стала ў парозе (Тартак,с.34).

Параўн.: спохвату – знянацку (НЛ).

Стаймя. Уніз галавой (СПЗБ,т.4).

Алёшаў конь падняўся на заднія ногі – задзёрліся высака ўгару, аж стаймя, белыя аглобні (Тартак,с.187).

Параўн.: старчака (ЗНС).

Улукаткі. Зігзагам (ТСБМ,т.5).

На пяску былі знаць адны сляды ад веласіпедаў: прамыя, наўкос цераз дарогу, улукаткі, адзін цераз адзін, нібы тут людзі і не хадзілі ніколі (Мсціжы,с.194).

Параўн.: укрывулькі – зігзагам (НС,НЛ).

Усмоль. Смоллю, нахабна.

У вочы ўсмоль лезлі камары, жоўтыя, худыя (Тартак,с.108).

Параўн.: смоллю – настырна (Сцяшковіч).

Большасць разгледжаных дыялектызмаў – спрадвечнабеларускія словы, але сярод іх ёсць і словы запазычаныя. Гэта такія лексемы, як гасла, прэнзлі, пэйчык, банбэнак, квік  і інш.

У “Этымалагічным слоўніку беларускай мовы”1 знаходзім наступныя тлумачэнні гэтых лексем:

Гасла, н. Паведамленне, сігнал. Запазычанне з польскай мовы: haslo (ЭСБМ, т.3).

Трывога і ў вёсцы, і на ферме, і ў хаце будзе доўга, аж пакуль не пойдзе гасла – злавілі! (Алімпіяда, с.353).

Квік, м. Віск. Разглядаецца як пранікненне з польскай мовы: kwik – віск (ЭСБМ, т.5).

Вылазь… квіку нарабіў.. – лыпнуў ён выцвілымі вачыма. (Алімпіяда, с.63).

Банбэнак, м. Бубен, барабан. Запазычанне з польскай мовы: benbenek – бубен. (ЭСБМ, т.1).

Жывот у яго зрабіўся круглы і цвёрды, краніся – адзываецца, як банбэнак (Алімпіяда, с.410).

Прэнзлі, мн. Кутасы, махры фрэнзлі. Запазычанне з польскай мовы: fredzla ад ням Fransel (ТСБМ, т.5).

Пэйчык, м. Кнут , бізун. Запазычанне з нямецкай мовы: Peitsche – плеть, кнут (Рус-нем. сл.)

1 Этымалагічны слоўнік беларускай мовы. т. 1-8. Мн. 1978-1993.

Семантычныя дыялектызмы

Семантычныя дыялектызмы – агульнанародныя словы, якія ўжываюцца ў пэўнай мясцовасці з іншым значэннем, чым у літаратурнай мове.

Гэта група дыялектызмаў нешматлікая. Такіх слоў выяўлена 19.

Брыж. м. Бакавое рабро ў ложку (СПЗБ,т.1).

Абапёршыся на локаць, ён падцягнуўся на ложку ў галовы і прыхінуўся да брыжа (Мсціжы,с.131).

Параўн.: брыжы – вузкая палоска тканіны, сабраная ў зборачкі (ТСБМ,т.2).

Гаршчок, м., перан. Галава.

Размажджэру гаршчок любому, хто паткнецца (Алімпіяда,с.495).

Параўн.: гаршчок – пасудзіна для гатавання стравы (ТСБМ,т.3).

Качан, м.,перан. Галава.

Закраталіся ў бульбеўніку стрыжаныя галовы, і сярод іх ужо блішчэў чырвоны Валерыкаў “качан”, як абмыты дажджом падасінавік (Алімпіяда,с.212).

Параўн.: качан – плод капусты (ТСБМ,т.3).

Абразаць, зак.. Чысціць (СПЗБ,т.1).

Маці пела паволі, цягнучы, як і кожны раз, калі садзілася шыць на машыне ці абразаць на вячэру бульбу.(Тартак,с.85).

Адняты, дзеепрым. Адвязаны.(СПЗБ,т.1,с.163).

На другі бок вуліцы ля плота стаяць запрэжаныя ў калёсы аднятыя коні з сенам пад носам. Алімпіяда,с.75).

Акручаваць, незак. Заварочваць (СПЗБ,т.1).

Адступаюць... Адурнець трэба, каб самому на ражон лезці... Акручавай каня, Мікалай!..(Алімпіяда,с.361).

Браць, незак.,неран. Моцна бегчы (СПЗБ,т.1).

Перадыхнуў, седзячы, і цяпер браў па дарозе – толькі вецер свістаў (Алімпіяда,с.50).

Габліць, незак, перан. Чысціць, зразаць тонкі слой з паверхні (СПЗБ, т.1).

Добра, што скура цэлая. Няма, брат, каму яе габліць (Алімпіяда, с.66).

Параўн.: габляваць – зразаць тонкі слой з паверхні драўніны (ТСБМ, т.2).

Заялаваць, зак., перан. Доўга быць нежанатым, халастым (СПЗБ, т.5).

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.





Предыдущая страница реферата | 18  19  20  21  22  23  24  25  26  27  28 | Следующая страница реферата