Предыдущая страница реферата | 19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29 | Следующая страница реферата

Колькі гэта ён у вас будзе нежанаты? – Заялаваў... Хоць бы ўнукаў матцы падкінуў (Алімпіяда,с.487).

Кратаць. Чапаць, кранаць (ТСБМ,т.2).

Толькі Пеці яна ніколі не кратала (Бежанка,с.47).

Лінуць,зак., перан. Шпарка пабегчы, хлынуць (СПЗБ,т.2).

Заяц адразу прынік да зямлі, паляжаў з мінуту, напружваючыся, тады падскочыў вышэй плота і лінуў, пачуўшы волю (Алімпіяда,с.522). Тая бежанка днём лінула дахаты, збаялася снегу заступніца ваша (Бежанка,с.52).

Параўн.: лінуць – рэзкім рухам выліць, узліць што-небудзь.(ТСБМ,т.3)

Пырснуць, зак.,перан. Скочыць, кінуцца (СПЗБ,т.4).

Белыя вушкі замерлі былі на дарозе, пасля пырснулі, што конік-цвыркун, на левы бок у лубін...(Алімпіяда,с.51).

Спярэшчаны, дзеепрым. Здратаваны.

І пайшла да гародчыка па чыстай сцежачцы між падарожніку, спярэшчанай курынымі слядамі (Алімпіяда,с.20).

Сціснуць, зак., перан. Закалоць (СПЗБ,т.2).

Кабанчыка без мяне ўвосень сціснеш, а чым лапатачкі перасыпеш, калі солі не будзе?(Алімпіяда,с.350).

Сшарэць, зак. Сцямнець(СПЗБ,т.5).

Пакуль Мікалай адмыў рукі – сшарэла. Запалілі лямпу над сталом, селі за стол і сядзелі.(Алімпіяда,с.477).

Тоўпіцца. незак. Змяшчацца (СПЗБ,т.5).

З кабіны, разгінаючыся, высунуўся чалавек, які невядома як там і тоўпіўся (Лонва,с.19). З-пад сядзення выцягнулі тады дохлага ваўка – старога, як толькі там тоўпіўся (Агні,с.80).

Ушчаміць, зак., перан. Запрэгчы (ТСБМ,т. 5).

Ідзі ўшчамі якога каняку ды дамоў адвядзі (Алімпіяда,с.263). Калі не прывязлі, то заўтра ён ушчэміць каня і пад’едзе сюды, у Вострава (Мсціжы,с.171).

Цадзіць, незак. Ісці(пра дробны дождж) (ТСБМ,т.5).

Пасля ўсю ноч цадзіў па шыбах дожджык, востры, сек па сцяне, як голым венікам – ад яго не было чуваць у хаце ходзікаў (Алімпіяда,с.11).

Большасць адзначаных семантычных дыялектызмаў – словы з пераносным значэннем, эмацыянальна-афарбаваныя.

Граматычныя дыялектызмы

Адносна рэдка сустракаюцца у мастацкіх творах граматычныя дыялектызмы, якія адрозніваюцца ад слоў літаратурнай мовы граматычнымі формамі і катэгорыямі, г.зн. перадаюць граматычныя асаблівасці дыялекту. Граматычныя дыялектызмы – гэта словы, якія адрозніваюцца ад літаратурных лікам, родам, склонавымі канчаткамі. Іх у творах І.Пташнікава выяўлена 43.

Назоўнікі.

Адрозненні ў ліку:

Верхалле, н. Вершаліны дрэў (СПЗБ,т.1).

Сыры і густы, ён падзьмуў па палудні з-за ракі на Выганчык, гонячы мокрыя, калючыя, паабіваныя зялёныя сасновыя іголкі і тонкую, як папера, жоўтую сасновую кару з верхалля (Мсціжы,с.3).

Дрыжака, ж., адз. Дрыжыкі(толькі мн.л.) (Абабурка).

Хапіла дрыжака недзе з сярэдзіны, халодная, як лёд (Алімпіяда,с.254). Трасла дрыжака, як трасца, Алёша соўгаўся на мяхах і не мог сагрэцца (Тартак,с.160).

Пісьменнік ужывае і другі варыянт гэтага слова дрыжыка, ж.

Машка, ж., зб. Мошкі(мн.) (СПЗБ,т.3).

Гарачы з самай раніцы вецер сек у вочы машкой і матылькамі (Алімпіяда,с.109).

Чалеснік, м. Чалеснікі(адз. л. няма)(СПЗБ,т.5).

Праз адчыненыя дзверы бег у хату, як зімой мароз у кут пад стол, ліп на вілачнікі ў чалесніку, як некалі на цапы на таку ў малацьбу (Алімпіяда,с.10).  Сонца пачынае грэць у спіну, усё роўна што стаіш ля чалесніка, калі топіцца ў печы (Тартак,с.190).

У гаворках з гэтым значэннем зафіксаваны лексемы чало, цало, чалешнік, цялешнік, цалеснік, чэлюсць, пелюсць, вусце, жарало, соламя.(ЛАБНГ,т.4, карта 78).

Адрозненні ў родзе:

Бягамля, н. Бягомль, м.

...Адступалі на усход, на Бегамля (Алімпіяда,с.340).

Выйгранка, ж. Выйгрыш,м.

Ці будзе выйгранка, можа калі ваўкі сабе горла заткнуць, кармі толькі, а сена хай стаіць. (Алені,с.33).

Вянцо,н. Вянец,м. (СПЗБ,т.1.).

 Доўгі хлеў ля самай вуліцы неяк асеў у зямлю, выпершы на вуліцу ніжняе вянцо ў подрубе, і быў зусім недарэчны. (Алімпіяда,с.60).  Яна забрала ў яго з рук змылак і паклала назад на зруб – на верхняе счэсанае вянцо з краёчку (Найдорф,с.137).

На Беларусі распаўсюджаны дзве лексемы з гэтым значэннем: вянок(і яго фанетычныя варыянты) і вянец(і яго словаўтваральныя і фанетычныя варыянты)(ЛАБНГ,т.4, карта 4).

Дамаўё, н. Дамавіна, ж.(СПЗБ,т.2).

Маю Прузыну як паднялі во гэтак з падлогі... Дык і паклалі адразу ў дамаўё (Алімпіяда,с.85).

Параўн.: дабавіна, дамоўка, дом (ЛАБНГ,т.3, карта 290).

Кадра, ж. Кадр, м.

Ну як тут яна ў вас, доктар? Вы мне глядзіце... Гэта мая лепшая кадра...(Алімпіяда,с.573).

Пакула, ж. Пакулле, н. (СПЗБ,т.3).

Ён(Панок), што сёлета трэба будзе абтыкаць вокны пакулай – ад вуліцы і ад загумення, адкуль зімой часта заходзіць вецер і выстуджвае хату (Тартак,с.121).

Рекомендуем скачать другие рефераты по теме: сочинения по литературе, защита дипломной работы, человек изложение.





Предыдущая страница реферата | 19  20  21  22  23  24  25  26  27  28  29 | Следующая страница реферата